Türkçe'nin Kullanımı

Yrd. Doç. Dr. Bedri Karayağmurlar

Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Türk Dili ÖİK Raporu, "Türkçenin Kullanımı" alt kurulu üyesi Yrd. Doç. Dr. Bedri Karayağmurlar'ın şahsî raporu

Konuşma ve yazı dili, dillerin temel kullanım biçimleridir. Bizi ilgilendiren de Türkçemizin bu iki kullanım biçiminin günümüzde nelerden etkilendiği ve nasıl kullanıldığı.

Bir dil, o dili konuşan insanların duyuş, düşünüş biçimini en iyi yansıtan araçtır. Herhangi bir dili sonradan öğrenenlerin ne denli başarılı olurlarsa olsunlar, o dilin asıl sahiplerinin dile kattığı sıcaklığı duyuramadıkları ileri sürülebilir. Eğer bunun tersi olsaydı, özellikle batı dillerinin dünyasının değişik dillerini konuşan insanlarca oldukça iyi öğrenildiği gerçeğinden yola çıkarak, bu insanların oluşturduğu, örneğin yabancılar İngilizce Edebiyatı gibi bir kavramın oluşması gerekirdi kanısındayız. Ama asıl ilginci bu kişilerin kendi dillerinde de o çarpıcı etkiyi yakalayamadıklarıdır. Bütün ustalığa karşın bir şeyler eksik kalmaktadır.

Özellikle son yıllarda, anlaşılmaz bir yaklaşımla dilimizin kullanımına ilişkin olumsuzluklara katkı sağlayacak biçimde, yabancı dille eğitim, dahası bazı üniversitelerde bilim dili olarak Türkçenin dışlanması, ülkemizdeki yöneticilerce desteklenmektedir.

Kentleşmenin hızlanmasıyla konuşma dilimizde görülen, dar bir sözcük dağarcığı içinde, anlamsız anlam kaydırmaları, batı dillerine benzeyen bir takım nidaların uydurularak sözcük yoksulluğunun giderilmeye çalışıldığı; vurguların zaman zaman Güneydoğu, zaman zaman da batı dillerine benzer biçimde yapıldığı görülmektedir.

Yazılı dilde de benzer bir karmaşa yaşanmaktadır. Özellikle dilin politikleştirilmeye çalışılması nedeniyle, ülke, insanlık ve ulus adına geliştirilen hiçbir düşünce olmadan, insanlar dili kullanım biçimlerine göre değişik siyasî eğilimler içinde olduklarını göstermeye çalışmaktadır. Bir düşünceyi kavramadan, düşünce üretmeden, politik tavır içinde gözükmenin toplumsal nedenleri olmakla birlikte, nedenlerden biri de kuşkusuz düşünme tembelliğidir.

KONUŞMA DİLİ

Anadolu Üniversitesi öğrencileri arasında yapılan bir araştırmada öğrencilerin yaklaşık 350 sözlükle konuştukları saptanmıştır. Görüntülü, sesli ve yazılı iletişim araçlarında kullanılan Türkçenin de yürekler acısı olduğunu sürekli gözlüyoruz. Yarı Osmanlıca yarı İngilizce konuşma neredeyse moda oldu. Sokaktaki insanın, bölgesi, kültürü, bilgisi içinde dilimizi kullanmasına kimsenin bir diyeceği yok ancak, topluma örnek olmak durumunda olan bütün yayın kuruluşlarındaki konuşmacıların dilimizi olabildiğince özenli kullanması gerektiği kanısındayız. Özel radyo ve televizyonların hızla yaygınlaşması nedeniyle, TRT'nin spiker yetiştirme için gösterdiği özen anlamını yitirdi. Nasıl seçildikleri belirsiz, dili doğru dürüst kullanamayan bir çok spiker ortalığı doldurdu. Onları izleyenlerin de bu bozuk Türkçeyi özençle kullanmaya çalışmaları nedeniyle kötü konuşma yaygınlaştı. En önemlilerinden biri öğretmen yetiştiren eğitim fakültelerinde bölüm ayrımı yapılmadan üzerinde durulması gereken doğru konuşma eğitiminin üzerinde durulmaması yüzünden, özellikle küçük yaşlardaki çocuklara kötü bir eğitim verilmesi sıradan hale geldi.

Politikacıların dile önem vermemesi, dahası dille ilgili politikalarının olmaması yüzünden her gün kitle iletişim araçlarında izlediğimiz konuşmaları, sözcüklerin ve vurguların yanlış kullanımı nedeniyle olumsuz örnekler oluşturmayı sürdürüyorlar.

YAZI DİLİ

Dilbilimcilerin belirli programlar çerçevesinde Türkçeye ilişkin tartışmalarının yetersizliği, devletin dil politikasının olmaması, yazı dilinde farklı yazım biçimlerinin yaygınlaşmasına neden olduğunu söyleyebiliriz. Türk Dil Kurumunun yapısal değişiklikten sonra işlevini ve aydınların gözündeki güvenini yitirmesi sonucunda son yirmi yılda önemli sorunların yaşandığı, dille ilgili çalışmaların (tarama-derlenme-türetme) önemli ölçüde aksamışolduğu gözlenmektedir. Bilimsel çalışmalar yerine politik tercihlerin öne geçmiş olması Türkçemizin işlenmesini ve varsıllaşmasını engellediği açıkça ortadadır.

Değişik bilim dallarında terim çalışmalarının yetirince yapılmaması, bu dallarda halkın kolayca anlayacağı bir dilin kullanılmaması, en önemlisi, hukuk dilinin, yasa dilinin Türkçeleşmemesi üzüntü vericidir. Türkçe'de karşılığı olan her kavram, her terim, her sözcük mutlaka Türkçe kullanılmalıdır.

Özel üniversitelerin çoğalması ile bilim dilinin İngilizce olarak belirlenmesi, bir çok üniversite ve enstitüde araştırmaların İngilizce yazılması yazılı dilin alanını neredeyse yalnızca edebiyatla sınırlı duruma getirmiştir.

Devlet dilinin de anlaşılmaz biçimde Arapça-Farsça ağırlıklı kullanılması düşündürücüdür. Örneğin, resmî yazışmalarda "bilgilerinize sunarım" yerine, ısrarla "arz ederim" denmesinin Türkçe açısından mantığı yoktur. Bu tutum nedeniyle konuşma dili, yazı dili, devlet dili, bilim dili gittikçe farklılaşmaktadır.

YANLIŞ KULLANIMIN YAYGINLAŞMA NEDENLERİ

Ülkemizde yazı ve konuşma dilinin durumuna ilişkin genel saptamalardan sonra, ortaya çıkan sorunların nedenlerinden bazılarını sıralayabiliriz:

1. Sanayileşmeye bağlı olarak başlayan köyden kente göçün, tarımın gözden çıkarılmasıyla yoğunlaşması.

2. Üniversiteler de içinde olmak üzere, eğitim programlarının sürekli değiştirilmesi. Örgün ve yaygın eğitimin Türkiye'nin istemlerine uygun biçimde plânlanmaması . Öğretmenlik mesleğinin özendirilmemesi ve öğretmenlerin özlük halklarının iyileştirilmemesi yüzünden eğitim kalitesinin sürekli düşmesi.

3. Kişi başına düşen yayın sayısında yeterli artışın sağlanmaması. Okuma alışkanlığını edinmemiş toplumun hiç hazırlıksız kitle iletişim araçlarının etkisine girmesi. Bu kurumlarda çalışan, yazı ve konuşma dilini kötü kullananların oluşturduğu olumsuz etki.

4. Üniversitelerin asıl işlevlerini yerine getirmek yerine prestij kurumlarına dönüşmesi. Üniversitelerde yabancı dille eğitimin özendirilmesi. Neredeyse bütün kadro ilerlemelerinin, unvan almaların yabancı dilden geçme koşuluna bağlanması.

5. Birçok alanda izlenen politikasızlığın, dil alanında da görülmesi. Buna karşın, dilin politikleştirilmesi.

6. Resmî kurumlarda ve işlerde anlaşılmaz bir Türkçe'nin ısrarla kullanılması. Her gün binlerce vatandaşın değişik nedenlerle gittikleri Noterlerde yapılan işlemlerde kullanılan dil, bunun örneklerinden yalnızca biridir.

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

1. Dil politikalarının diğer devlet politikalarından bağımsızlığı düşünülemiyeceğinden, Eğitimden tarım politikalarına dek yeni bir yapılanma zorunlu gözükmektedir.

2. Demokratikleşmeyi hızlandıracak yasal düzenlemeler hızla yapılmalı. Konuşan ve yazan bir Türkiye'nin önü açılmalıdır.

3. Türk Dil Kurumu 1980 öncesi yapısına yeniden dönmeli; bununla ilgili yasal düzenlemeler yapılmalıdır.

4. Yazarlar ve sanatçılar desteklenmeli. Dilin kullanımında oran artırılmalı. Basılan ve okunan kitap sayısının artması için gerekli önlemler alınmalıdır.

5. Yabancı dil öğretimi desteklenmeli ancak yabancı dille eğitim sona ermelidir. Üniversitelerde bilimsel çalışmaları aksatacak biçimde dayatılan KPDS engelli bir yaklaşım sona ermeli. Bunun yerine öğretim elemanlarının, lisans üstü eğitim alan öğrencilerin dil öğrenmeleri için gerekli olanaklar sağlanmalı; yabancı dil sınavları akademik amaçlı olmalıdır. Kadro ilerlemelerini engelleyici bugünkü yaklaşımdan vazgeçilmelidir. Çünkü yabancı dili " test" sınırları içinde bilmek, akademik anlamda başarılı olmak anlamına gelmemektedir.

6. Kitle iletişim araçlarında yazı ve konuşma dilini kullanarak çalışanların mutlaka dil eğitiminden geçirilmeleri sağlanmalıdır.

7. Öğretmenlerin dili iyi kullanabilmeleri için gerekli önlemler alınmalıdır. Eğitimcilerin okumaları-yazmaları özendirilmelidir.

8. Yasaların dilinden, resmî yazışmalara dek bütün alanlarda anlaşılır bir dil kullanılmalıdır.

9. Dil bütün hepimizin dili. Bu dille her türlü düşünce dile getirilebilmeli ve herkesçe anlaşılmalıdır.

 

Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı
Türk Dili ÖİK Raporu
http://ekutup.dpt.gov.tr/turkdili/oik542.pdf

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© 2000-2008
ilker Fıçıcılar
F.U.E.L
Bilim
www . Bilim Bilmek . com