Birinci Uluslararası Avrasya Arkeoloji Kongresi

Avrasya Türk Arkeolojisinin Uluslararası Düzeyde Tartışıldığı Dünyanın İlk Bilimsel Toplantısı 

Birinci Uluslararası Avrasya Arkeoloji Kongresi'nin Ardından

DR. A.Semih Güneri

Kongre Başkanı

Anadolu & Avrasya Enstitüsü

Projenin Ortaya Çıkış Öyküsü

21 - 24 Mayıs 2007'de İzmir, Çeşme'de gerçekleştirilen Birinci Uluslararası Avrasya Arkeoloji Kongresi / The First International Congress of Eurasian Archaeology, Ficea 2007, 2001-2004 arasında, Doğu Anadolu ve Avrasya'nın geniş bir alanında yürütülen OTAK (Orta Avrasya'da Türk Kültürünün Arkeolojik Kaynakları) Projesinin uzun vadeli amaçlarından biri idi ve, Avrasya kavramı içinde, Türk arkeolojik birikiminin uluslararası düzeyde tartışılmasını amaçlayan bir tasarımdı. Kongrede 119 bildiri tartışıldı, bunların 13'ü Türkiye üniversitelerini temsil ediyordu. 

1995.te Hacettepe Üniversitesinde, MÖ ikinci ve birinci bin yıllarda, Doğu Anadolu-Kafkasya-Orta Asya arasında gelişen kültür ilişkileri konusunda tarafımızdan yapılan doktora çalışmaları bizleri, başlangıçta hiç bir şekilde planlamadığımız bir yöne, Avrasya.ya yönlendirdi. Masa başı çalışmalarımızı Doğu Anadolu'nun Kafkasya.ya açılan bölgelerindeki aktif arazi çalışmalarımız izledi. Sonuç şuydu: Bölgede, ne Orta Anadolu, ne de Mezopotamya ve/veya İran kültürleriyle ilgili bir kültür dokusu söz konusuydu. Bizim çalışmalarımıza kadar neredeyse hiç bir yönüyle bilinmeyen MÖ ikinci binyıl bölge kültürleri, anlaşıldı ki, önce Kafkasya ile, ve dolaylı ve esas anlamda Orta Avrasyalı baskın göçebe/yarı göçebe kültürlerle yakından ilişkiliydi. Bölgedeki bu kültür birikiminin, somut maddi kültür belgelerine ve yazılı kaynaklara dayanan bilimsel araştırmalarımıza göre terminolojisi, siyasal-sosyal anlamda "Protourartu kültürü", etnik-kültürel çerçevede ve daha genel bir deyişle "Geç Karaz kültürü" biçiminde belirlendi. Geç Karaz kültürünün etnik alt yapısına Hurri kültürü egemendi. Hurriler, MÖ geç üçüncü ve ikinci binde tüm Anadolu ve Mezopotamya kültürleri üzerinde derin etkiler bırakmış, dil özellikleri gereği Ural-Altay kökenli olan, Kafkasya'dan Doğu Akdeniz'e, İran'dan Çukurova'ya kadar geniş bir alana yayılmış halk toplulukları idi.

Özetle, Doğu Anadolu'da, günümüzden dört bin yıl önce, etnik yönden Ural-Altay halklarıyla, arkeolojik yönden ise Avrasyalı göçebe halklarla ilişkili olan bir kültür birikimiyle karşı karşıyaydık. Bu noktada yapılacak şey, önce Avrasya'da Türk kültürünün arkeolojik kaynaklarını birinci elden incelemek, sonra elde edilen bulguları Doğu Anadolu ile karşılaştırmaktı. Öyle yapıldı ve 2001-2004 arasında OTAK Projesi kapsamında, Doğu Anadolu'da, Güney Sibirya, Sincan-Uyur ve Moğolistan bölgelerinde, Rus ve Moğol bilim insanlarıyla bir yandan arazi ve müze araştırmaları sürdürülürken, diğer yandan ortak kazı çalışmaları gerçekleştirildi. Yayınlara bir bir yansıtılan OTAK Projesi çalışmalarının sonuçları, kimsenin tahmin edemeyeceği kadar ilginçti, şaşırtıcı idi ve bilimsel değeri yüksekti.

İşte bu Birinci Uluslararası Avrasya Arkeoloji Kongresi de, OTAK I Projesinin bilimsel değeri yüksek sonuçlarından, daha doğrusu uzun vadeli amaçlarından biridir.

Kongrenin Amacı, Kapsamı ve Bilimsel Düzeyi

Dokuz Eylül Üniversitesi, Anadolu ve Avrasya Enstitüsü ve Moğolistan Altay Araştırmaları Enstitüsü adına düzenlenen Birinci Uluslararası Avrasya Arkeoloji Kongresi, dünya arkeologlarını ve tarihçilerini, Avrasya tarihi ve arkeoloji ile ilgili uluslararası alanda faaliyet gösteren bilim kurumlarını Türkiye'de bir araya toplamak, Türk kültürünün Avrasya'daki köklü arkeolojik tarihini uluslararası düzeyde ele almak, tartışmak, tanıtmak ve bu kapsamda Türkiye'nin İzmir ölçeğinde bir bölümünün zengin arkeolojik ve tarihsel birikimini başta hedef kitle olan Rusya Federasyonu ve Orta Asya Türk Cumhuriyetleri olmak üzere tüm dünyaya tanıtmak ve ülkelerarası dostluk ve kültür ilişkilerinin geliştirilmesine katkıda bulunmak amacıyla tasarlanmış bir proje idi.

Kongre, adından da belli olduğu gibi, ilk kez yapılan bir kongre idi. İçerik, kapsam ve organizasyon bakımından türünde de ilkti. Bununla birlikte, projenin ilkelerinden biri de, kongrenin uluslararası saygınlığının en yüksek düzeyde tutulmasıydı. Seçilen Uluslararası Bilim Kurulu Üyeleri Avrasya araştırmaları konusunda dünyanın en saygın bilimcilerdir ve "Avrasya Türk Arkeolojisi" kavramını son 20 yılda kurumsal düzeye taşıma çabası gösteren bu seçkin bilim insanı grubu, bu güne kadar dünyada ilk kez bu toplantı münasebetiyle, İzmir'de bir araya getirilmiştir.

Kongrede, Başta Rusya olmak üzere, hemen tüm Avrasya ülkeleri (Ukrayna,, Hakasya, Tuva, Altay, Moğolistan, Çin Halk Cumhuriyeti, Japonya, Kore, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Hindistan, Tacikistan, İran, Azerbaycan, Dağıstan, Abhazya) ve Amerika, Almanya, İngiltere, İspanya, İsviçre, Macaristan, Polonya, bu ülkelerin en değerli arkeologları tarafından temsil edildiler ve Kongrede, basılı programda yer almayanlar da dâhil 119'dan fazla bildiri tartışıldı. Hiçbir yönlendirme olmadığı halde bildirilerin yarısından fazlası doğrudan Avrasya Türk Arkeolojisi ile, geri kalan kısmı da Avrasya arkeolojisinin genel konularıyla ilgili idi. Bilimsel oturumlar, gün içinde saat 08.00'de başladı, 19.00'da sona erdi. Kongre başkanının yönetiminde Uluslararası Bilim Kurulu her gün saat 21.00 - 01.00 arasında yoğun toplantılar gerçekleştirdiler. Kongrenin son günlerinde, İzmir çevresinin tarihsel-arkeolojik alanlarına ve dünya uygarlığının en önemli merkezlerinden olan Troya.ya gezi düzenlendi. Konuklarımız, 27 Mayıs 2007'de İstanbul havaalanından ülkelerine uğurlandı. 

Konsantrasyonun bozulmasına ve popüler unsurların öne çıkmasına fırsat vermemek amacıyla, Kongreye hiç bir basın/medya kuruluşu çağrılmadı. Bir şekilde haber alıp gelenlere ise, Kongre süreci içinde Kongre yönetiminden doğrudan bilgi verilmedi.

Kongre hazırlıkları çerçevesinde, 2008'de 4 cilt halinde yayınlanması planlanan bilimsel raporların Türkçe-Rusça-İngilizce özetlerini içeren 228 sayfalık Bildiri Özetleri kitabı, katılımcılara sunuldu. Katılımcılar, İzmir.in en güzel noktalarından birinde, Çeşme'de, beş yıldızlı otel ortamında, hiç birinden, hiç bir katılım ücreti, konaklama ve beslenme ücreti alınmaksızın, en uygun koşullarda konuk edildiler.

Kongrede, bilimsel eserleri pek çok Avrupa dillerine ve Türkçeye de çevrilmiş, dünyaca ünlü Avrasya arkeologlarından dördüne, Prof. Dr. Vladimir Kubarev.e (Novosibirsk), Prof. Sergey Minyavev.e (St. Petersburg), Prof. Vladimir Semenov.a (St. Petersburg), ve tarihçi Prof. Emine Gürsoy Naskali.ye, Avrasya Türk Arkeolojisi sürecine çeşitli biçimlerde sağladıkları katkılarından ötürü "Anadolu & Avrasya Enstitüsü Emeğe Saygı Ödülü" verildi. 

Kongrenin Önemi

Evrensel kültürün önemli bir bölümünü oluşturan Mezopotamya uygarlığı, Hitit, Helen, Roma kültürü üzerinde, geçtiğimiz yüzyılın başından bu yana yüzlerce, hatta binlerce uluslararası kongreler gerçekleştirilmiştir. Buna karşılık, evrensel kültürün diğer tamamlayıcı ve önemli bir parçası olan Türk kültürünün Avrasya'daki arkeolojik, etnik, spritüel katmanlarıyla ilgili, ne yüzlerce ulusal, ne de uluslararası kongre yapılmıştır. Bunun nedeni biraz da, Avrasya'nın modern dünyaya uzunca bir süre "kapalı" kalmış olmasıdır. Rusya'da (ve post-sosyalist ülkelerde) bile Türk kültürüne ve Klasik Türk Dönemi arkeolojik birikimine yönelik bilimsel toplantılar tarihi, ancak bir iki on yıl öncesine dayanır. Türkiye'de Türk kültürü konferansları denilince akla ilk gelen Prof. Emine G. Naskali tarafından İstanbul Üniversitesi adına yıllardır aralıksız düzenlenen toplantılar gelir. O toplantılar, bilimsel nitelikleri ve somut sonuçları bakımından, yüksek seviyedeki toplantılar olarak kayıtlara geçmiştir. Avrasya Türk kültürü konusunu da (kısmen) içine alan uluslararası düzeydeki toplantılar olarak kabul edilen Türk Tarih Kurumunun dört yılda bir yaptığı Türk Tarih Kongresi ve Atatürk Kültür Merkezinin iki yıllık aralarla düzenlediği Türk Kültürü Kongreleri de, ağırlıklı olarak ya Osmanlı tarihi ve/veya artık bilinenin tekrarından daha öteye gitmekte zorlandığı gözlemlenen Türk dili araştırmaları üzerinedir. Oysa Avrasya'da Türklere ait en zengin bilgi-belge çokluğu onların arkeolojik ve spritüel (şamanizm) birikimlerinde gizlidir ve, hatta dile dair özgün belgelerin de keşifleri yine arkeolojik kazılardadır. Artık herkesçe bilinmelidir ki, Avrasya Türk araştırmalarının geleceği, kazıbilim formasyonuna sahip, deneyimli arkeologlarca tasarlanacak ve yürütülecek uluslararası arkeolojik kazı projelerindedir. Bu kavram çerçevesinde, neredeyse iki yıllık uzun sayılabilecek bir zaman içinde tasarlanan, hazırlanan ve nihayet gerçek kılınan bu Kongrenin önemi de, Türk kültürünün Avrasya'daki arkeolojik ve spritüel kökleriyle ilgili pek çok konunun akademik düzeyde, önyargısız, uluslararası bilim kriterlerine göre ele alınmasına ve hiçbir baskı ve yönlendirme olmaksızın, aşağıda verilen ortak sonuç bildirgesinin imzalanmasına imkân ve zeminin, Türkiye'de ve Türk bilim insanları tarafından sağlanmış olmasındadır.

Birinci Uluslararası Avrasya Arkeoloji Kongresi

Sonuç Bildirgesi

23 - 24 Mayıs 2007'de, saat 21.00 - 02.00 arasında yapılan Birinci Uluslararası Avrasya Arkeoloji Kongresi, Uluslararası Bilim Kurulu toplantısında aşağıdaki sonuçlara ulaşıldı:

1 21 - 24 Mayıs 2007 tarihleri arasında İzmir, Çeşme, Ilıca Otelde gerçekleştirilen Kongreye, 25 ülkeden, 119 temsilci katılmıştır. Bu temsilciler, kendi ülkelerinde Avrasya Arkeolojisi alanında çalışan uzman kişilerdir. Kongre üç gün boyunca, iki salonda (Bilge Kagan ve Cengiz Han Kongre Salonları) 16 oturum halinde gerçekleştirilmiştir. Her oturumun sonunda bildirilerle ilgili ayrıntılı ve verimli tartışmalar yapılmış, bu tartışmalar sayesinde ülkemiz ve yurtdışından gelen bilim insanları arasında zengin bir bilgi alış-verişi gerçekleştirilmiştir.

2 Kongre, bu alanda ülkemizde yapılan ilk kongre olma özelliği taşımaktadır, bilimsel içerik, katılımcıların uluslararası saygınlıkları, ön bilimsel hazırlıklar ve profesyonel organizasyon bakımından, aynı kavramda dünyada bu güne kadar gerçekleştirilen kongreler içinde en büyüğü olarak kayıtlara geçmiştir.

3 Bilimsel seviyesi en yüksek noktalara ulaşan Kongre, üye ülkelerarası akademik ilişkilerin güçlenmesi, ortak projelerin yaratılması ve toplumlar arasında dostluk ilişkilerinin canlanmasına vesile olmuştur.

4 Kongrede, tüm dünyaya, sadece bilimsel değil, aynı zamanda, Slav-Uzakdoğulu-Türk dilli halkların tarihten gelen dostluğu ve kardeşliğinin anlam kazandığı "Avrasyalılığın" vurgulanması ve bu kavramın öneminin bir kez de bu toplantıda yenilenmesi noktalarında önemli mesajlar verilmiştir.

5 'Avrasya Türk Arkeolojisi'nin Türkiye üniversitelerinde ve bilim kurumlarında kurumsallaştırılmasının gerekliliği vurgulanmıştır.

6 Birinci Uluslararası Avrasya Arkeoloji Kongresinin bundan sonra kurumsallaştırılmasına, Kongrenin her üç yılda bir yapılmasına, 2010'da düzenlenecek ikincisine yine Türkiye'nin ev sahipliği yapmasına, diğerlerine ise, Kongre Daimi Bilim Komitesi'nin alacağı kararlara göre, diğer üye ülkelerin ev sahipliği yapmasına, İkinci Uluslararası Avrasya Arkeoloji Kongresinin, Kültepe Kaniş-Karum.un Kayseri.sinde, Çatalhöyüğün Konya.sında ya da uygarlıklar beşiği Antalya'da yapılmasına karar verilmiştir.

7 İkinci Uluslararası Avrasya Arkeoloji Kongresinin teması "Avrasya'da Türk Halklarının Arkeolojik ve Etno-Kültür Tarihi" olarak benimsenmiştir.

23 - 24 Mayıs 2007, Çeşme, İzmir

Birinci Uluslararası Avrasya Arkeoloji Kongresi

Uluslararası Daimî Bilim Kurulu

A.Semih Güneri

(Başkan)

Ayman Dosimbayeva

(Genel Sekreter)

Yaşar Çoruhlu

Türkiye Delegasyonu Adına

Vadim Bjaniya

Abhazya Delegasyonu Adına

Anıl Yılmaz

Türkiye Delegasyonu Adına

Necef Museyibli

Azerbaycan Delegasyonu Adına

Luo Xin

Çin Halk Cumhuriyeti Delegasyonu Adına

Takaşi Osava

Japonya Delegasyonu Adına

Zeynullah Samaşev

Kazakistan Delegasyonu Adına

Kadiça Taşbayeva

Kırgızistan Delegasyonu Adına

Kubatbeg Tabaldiyev

Kırgızistan Delegasyonu Adına

Ekaterina Devlet (Moskova)

Rusya Delegasyonu Adına

Vladimir Kubarev (Novosibirsk)

Rusya Delegasyonu Adına

Yuliy Hudyakov (Novosibirsk)

Rusya Delegasyonu Adına

Dimitriy Savinov (St.Petersburg)

Rusya Delegasyonu Adına

Vladimir Semenov (St.Petersburg)

Rusya Delegasyonu Adına

Svetlana Bilyaeva

Ukrayna Delegasyonu Adına

© 2000-2008
ilker Fıçıcılar
F.U.E.L
Bilim
www . Bilim Bilmek . com